Ngày 12/8 hằng năm, thế giới cùng hòa chung nhịp đập trong Ngày quốc tế Thanh niên - một sự kiện toàn cầu do Liên hợp quốc khởi xướng từ năm 1999, nhằm tôn vinh sức trẻ và khẳng định vai trò then chốt của họ trong việc định hình tương lai nhân loại.
Với chủ đề "Thanh niên địa phương hành động vì SDGs và tương lai bền vững", Ngày quốc tế Thanh niên 2025 mang đến thông điệp mạnh mẽ: Tương lai bền vững bắt đầu từ những hành động gần gũi nhất, tại chính địa phương, với sự tiên phong của thanh niên.
Nếu các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc là những nốt nhạc để thế giới đi tới phát triển bền vững vào năm 2030, thì thanh niên chính là những vòng sóng âm lan tỏa bản nhạc đó, bằng cách sáng tạo giải pháp và truyền cảm hứng cho cộng đồng.
Được thông qua năm 2015, 17 SDG đặt ra một lộ trình đầy tham vọng nhằm chấm dứt nghèo đói, bảo vệ hành tinh và đảm bảo thịnh vượng cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, như Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nhấn mạnh: "Các SDG không phải là những mục tiêu trừu tượng trên giấy, chúng cần được biến thành hành động cụ thể tại từng cộng đồng địa phương." Đây là một thách thức, nhưng cũng là cơ hội để thanh niên phát huy vai trò của mình.
Thế giới hiện có gần 1,2 tỷ người trong độ tuổi 15-24, chiếm 16% dân số toàn cầu. Liên hợp quốc dự kiến con số này sẽ vượt 1,3 tỷ vào năm 2030, tạo ra thế hệ trẻ đông đảo nhất lịch sử.
Thanh niên ngày nay, sinh ra trong thời đại công nghệ bùng nổ, có khả năng tiếp cận tri thức và kết nối toàn cầu, khiến họ trở thành "chất xúc tác" cho sự thay đổi ở cả cấp độ địa phương và toàn cầu.
Theo báo cáo của Mạng lưới Giải pháp phát triển bền vững Liên hợp quốc (SDSN), hơn 65% các SDG phụ thuộc vào hành động ở cấp địa phương và thanh niên đang trở thành lực lượng dẫn dắt sự chuyển mình này.
Những câu chuyện truyền cảm hứng từ khắp thế giới minh chứng cho sức mạnh của thanh niên. Tại châu Phi, các bạn trẻ đang trực tiếp giải quyết những vấn đề cấp bách của cộng đồng.
Ở Nam Phi, Nomsa Mbeki (19 tuổi) thành lập nhóm "Water Warriors" để chống lại tình trạng thiếu nước sạch, dự kiến sẽ tiếp cận 4,4 triệu người và tiết kiệm tới 40 tỷ lít nước vào năm 2025.
Tại Nigeria, nhóm Green Switch Initiative biến rác hữu cơ thành khí biogas, cung cấp năng lượng sạch cho hơn 1.200 hộ gia đình nghèo. Ở Kenya, Elizabeth Wathuti sáng lập nhóm "Green Generation Initiative" trồng hơn 30.000 cây xanh và một nhóm thanh niên khác đã tự học kỹ thuật để lắp đặt hệ thống điện Mặt Trời, mang ánh sáng đến hơn 150 hộ dân ở vùng nông thôn.
Tại châu Mỹ, thanh niên cũng đang biến các SDG thành hành động thực tế. Ở Brazil, Natalia Tsuyama khởi xướng chương trình “Cerrado Xanh” giúp nông dân địa phương áp dụng phương pháp canh tác bền vững, tạo ra một mô hình kinh tế song hành với bảo tồn thiên nhiên.
Tại Colombia, một nhóm sinh viên sáng lập dự án EcoBrick, biến rác thải nhựa thành gạch xây dựng giá rẻ, tạo việc làm và giảm ô nhiễm môi trường.
Thanh niên châu Á cũng không ngừng đóng góp vào các SDGs bằng những sáng kiến độc đáo. Tại Ấn Độ, một nhóm sinh viên đã phát động chiến dịch "Green Streets", trồng hơn 10.000 cây xanh và biến hơn 50 bãi đất trống thành các khu vườn cộng đồng.
Ở Bali (Indonesia), hai chị em Melati và Isabel Wijsen đã khởi xướng nhóm Bye Bye Plastic Bags, vận động thành công chính quyền cấm túi nhựa dùng một lần. Tại Philippines, một nhóm sinh viên kiến trúc đã thiết kế mô hình trường học nổi từ vật liệu tái chế, trở thành nơi trú ẩn an toàn cho cộng đồng khi có bão, một sáng kiến đầy sáng tạo để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Rác thải nhựa trên bờ biển Sukaraja ở Lampung, Indonesia ngày 4/6/2025. (Ảnh: THX/TTXVN)
Không nằm ngoài xu thế chung, thanh niên Việt Nam cũng khẳng định vai trò tiên phong trong việc hiện thực hóa các SDG tại địa phương. Với hơn 21 triệu thanh niên, chiếm khoảng 28% dân số, thanh niên Việt Nam thể hiện tinh thần “tư duy toàn cầu, hành động địa phương” một cách mạnh mẽ.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhóm Green Points đã xây dựng ứng dụng tích điểm thưởng để khuyến khích người dân tái chế rác thải. Tại Cà Mau, doanh nghiệp xã hội Xanh Mãi vừa trồng mới rừng ngập mặn, vừa phát triển sản phẩm thủ công mỹ nghệ.
Tại Đà Nẵng, dự án “Green School” lắp đặt hệ thống điện Mặt Trời và vườn rau hữu cơ tại các trường tiểu học. Một nhóm sinh viên ở Đồng Tháp đã phát triển hệ thống tưới tiêu tự động giúp giảm 30% lượng nước sử dụng cho các hộ trồng xoài…
Thanh niên là lực lượng khởi nghiệp mạnh mẽ nhất. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), 40% doanh nghiệp khởi nghiệp do thanh niên sáng lập ở các nền kinh tế mới nổi tập trung vào lĩnh vực xanh.
Họ không chỉ sử dụng công nghệ để kết nối mà còn biến nó thành công cụ giải quyết vấn đề địa phương, từ việc phát triển ứng dụng quản lý rác thải đến hệ thống cảnh báo lũ sớm.
Tuy nhiên, để những nỗ lực này có thể lan tỏa và bền vững, không thể thiếu sự hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức quốc tế. Liên hợp quốc và nhiều quốc gia đã triển khai các chính sách ưu tiên nhằm tạo điều kiện cho thanh niên tham gia quá trình ra quyết định, cấp vốn cho các dự án cộng đồng và tạo cơ hội học hỏi.
Liên hợp quốc đã thúc đẩy Chiến lược Thanh niên 2030 (Youth 2030 Strategy) - một khuôn khổ toàn cầu giúp các chính phủ đưa tiếng nói của thanh niên vào quá trình hoạch định chính sách.
Liên minh châu Âu (EU) với các chương trình như European Solidarity Corps và Erasmus+ Youth đã tài trợ cho hàng nghìn dự án tình nguyện và khởi nghiệp xã hội do thanh niên dẫn dắt.
Tương tự, Mỹ triển khai Quỹ Hành động khí hậu thanh niên, trong khi sáng kiến "Green Rising" của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) đặt mục tiêu hỗ trợ 10 triệu thanh niên trở thành những nhà vận động khí hậu.
Nhiều quốc gia như Canada, Brazil, Hàn Quốc, Ấn Độ… đã xây dựng các quỹ và chiến lược riêng. Chính phủ Việt Nam cũng thúc đẩy mạnh mẽ vai trò của thế hệ trẻ thông qua Chiến lược Phát triển Thanh niên giai đoạn 2021-2030, khuyến khích thanh niên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực bền vững.
Những chính sách này không chỉ cung cấp tài chính mà còn tạo không gian cho thanh niên tham gia quyết định, đảm bảo rằng tiếng nói của họ được lắng nghe.
Mặc dù vậy, thách thức vẫn còn. Tính bền vững về tài chính là một rào cản lớn khi nhiều dự án cộng đồng bị "đứt gánh" vì thiếu vốn duy trì. Ngoài ra, không phải thanh niên nào cũng được đào tạo bài bản về quản lý dự án hay kỹ năng lãnh đạo.
Theo khảo sát của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) năm 2024, hơn 60% thanh niên ở các nước đang phát triển cảm thấy tiếng nói của họ chưa được lắng nghe trong các chính sách công.
Vì lẽ đó, các chuyên gia Liên hợp quốc khuyến nghị bên cạnh sự chủ động của thanh niên, cần có một cơ chế hỗ trợ dài hạn và toàn diện. Điều này bao gồm việc thành lập các quỹ tài trợ dành riêng cho sáng kiến của thanh niên, xây dựng các chương trình cố vấn để kết nối họ với các chuyên gia, và thiết lập không gian sáng tạo để họ thử nghiệm ý tưởng trước khi triển khai rộng rãi.
Không phải ai cũng có thể lập dự án quy mô lớn, nhưng mỗi thanh niên đều có thể hành động. Mỗi người có thể bắt đầu bằng những việc nhỏ như giảm tiêu dùng nhựa, trồng cây, tham gia dọn dẹp môi trường hay chia sẻ kiến thức về các SDG cho những người xung quanh.
Như nhà hoạt động trẻ người Kenya Elizabeth Wathuti từng nói: "Hãy bắt đầu từ chính nơi bạn sống, với những gì bạn có, và không ngừng mở rộng vòng tròn tác động của mình."
Đây cũng chính là triết lý mà Liên hợp quốc gửi gắm trong chủ đề Ngày quốc tế Thanh niên 2025. Tương lai bền vững không phải là món quà được trao tặng sẵn, mà là kết quả của những nỗ lực bền bỉ hôm nay.
Thanh niên, với nhiệt huyết, trí tuệ và tinh thần đổi mới, chính là "vòng sóng âm xanh" lan tỏa những điều tích cực trong lộ trình hiện thực hóa các SDG./.